mercredi 27 janvier 2016

Kiranyl # 05. KOTA NZE – Fanjava bory

Diavolana, fanjava bory. Hatrany ananonanona any, vely amponga sarihan-tsiokan’ny alina. Ito indray ilay helikôptera mpihaodihaody antampon-doha. Sady mandondona no miraondràona. Sady mandolo no mitily kivorivory ?

Diavolana, fanjava bory. Ambany foto-manga. Mitsinjo lanitra tony. Làsalàsa ambiroa. Vetsovetso mampandotso eritreritra kaperotra. Mampievaeva fo. Mampite-ahare mozika. Akipy ny maso. Te-haneno ny faràra. Ampanenoina moramora.


Tonga ho azy ireo feonkira, teraka eo no eo, ho adino rahampitso. Injao mitambolona, feo mozika tamin’ny taona enimpolo. Fony fahazaza. Mafilotra ery ny mitsoka azy samirery... Rehefa toa izao. Manirery: “Il silenzio” – « Bonsoir, mon amour. » (1)



" Il silenzio "

Mangingina ny alina. Efa hatry ny tontolo andro. Zara raha nisy singan’olona. Na ny mpianatra aza, nampodiana avokoa. Izay voatery nivoaka, nikoropadropaka maraina. Vao tamin’ny 10, nimpirina an-trano avokoa. Na nitampify tany ho any. Iny antoantoandro iny, nivoaka ofisialy ny valim-pifidianana filohampirenena fiodinana voalohany. Andriamatoa isany Anicet Georges Dologuélé sy Faustin Archange Touadéra no avo tomban’isa indrindra.

Nahiana mafy ny fisian’ny korontana avy amin’ireo kandidà 28 nihintsana an-daharana. Saingy hatramizao anoratana izao, tonitony ny tanàna. Eny na dia nofoanana avokoa aza ny valimpifidianana solombavambahoaka. Tafahoatra loatra, hono, ny hosokosoka sy halabato. Ny an’ny filohampirenena no nankatoavin’ny fahefana mahefa. Ny an’ny solombavambahoaka, nampiarahana taminy, ho averina hatramin’ny fifidianana.

Tomefy miaramila hatrany anelankelan-dàlambe. Tsy mbola nambenana toa izany ny teto an-tampontanàna, hoy ny tompontany. Izay aleha irodorodoan’ny fiara mifono vy. Izay diavina, ivandravandràn’ny mpirongo fiadiana. Zandary, pôlisy, miaramilam-panjakana. Tafika mpisatromanga miampy ny an’ny frantsay. Milamina i Bangui hatreto. Toa milamina hafahafa. Mahakaodikaody sao mikotrika inona indray, hoy ireo tompontany. Sanatria ihantonàn-doza lalandava.

Raha mandry, tsy lavo loha. Mandraharàha ivelan’ny trano, mailo dia mailo tokoa. Mila mivonona hatrany. Manao fanazaràn-tena sesilany. Ampirihatina ny vatana. Ranitina ny “mental”. Taizataizàna ny fo. Safosafoina ny ati-fanahy. Fitiavana no masahana an-doha. Soa fa misy ny “La vie des Maîtres” nosoratan’i Baird T. Spalding, filan-kevitra isan’andro


" Warrior in a garden "
Ny faritra ivelan’i Bangui, sarotsarotra ahitàna mangirana. Midadasika i Centrafrique. Ankoatra ireo andiam-mpampihorohoro mpampisafotofoto ady an-trano, eo koa ireo mpihoko hatrany Ouganda, Tchad, Soudan, Congo. Mirenireny anebakeban-tany ireny. Mandroba, manolana, mamono sy mandripaka tanàna. Hatramin’ny trano fiangonana, relijiozy lahy sy vavy, no ataony lasibatra.

Andian-jiolahy isan-karazany mirongo fiadiana mahery vaika. Mampitondra faisana izay ifanenany. Tsy ananany hantra. Mersenera mpanao antsojay izay rehetra vokarin’ny mponina: volamena, vatosoa, sakafo an-tsompitra, akoho amam-borona, … N’inon’inona robainy. N’inon’inona bedainy. Ny tovolahy gejainy ho boto faniraka. Ny vehivavy vetainy ho vadivady mpanompo. Ny antitra, firainy. Taperiny aina eo no eo.

Manao izay afany ny miaramila mpisatromangan'ny Firenena Mikambana. E-e-e ! Mandamoaka lava. Izay ho mpitondra firenena atsy ho atsy no antenaina hampandry fahalemana. 

Ankehitriny, ireo miaramila mpisatromanga no hany hary fitaovana ihazàna jiolahy. Vahiny loatra koa mitaveravera. Ampirihatin’ny sangodim-panin'ny mpiady anaty akata rehefa tsy miempoka manao masobe tsy mahita tsotra izao.

Nohon’ny fifandrafian’ny mpifanongàm-panjakana teo aloha, mbola marefo dia marefo ny tafika tompontany . Iharan’ny antsojay avy amin’ny Firenena Mikambana. Voaràra vatsim-pitaovampiadiana hatramizao. 

Saingy ankilan’izay, tofoka sy leo Firenena Mikambana ny sarambabem-bahoaka. Manompa ankiharihary raha vao mahita azireo mandalo. Ireo Forces Armées Centrafricaines – FACA – no hany atokisan’ny mponina hoe hahafehy toe-draharàha. Ireo no mahita ny hirika rehetra, mahavita mihaza lambo hatrany ankodahoda rehetra any. Saingy atao akory ? 

Hatramizao, ny fikambanambe iraisampirenena, poretin’ny fanjakana frantsay, no mandidy sy manapaka. Ny Fitondrana Tetezamita, boloky saribakoly, tompony mangataka atiny, angady mondro tsy mahatapaka ahitra.

Hoy ilay zandary tompontany: 

“Nahatràtra fitaovam-padiana iray kamiô izahay tany Berbérati. Araka ny fepetra ankehitriny, voatery natolotray ny tafika frantsay. Soa fa noraisinay avokoa ny “numéro de série”. Taty afarafara, nahavaky lefa andian-jiolahy izahay tany Bambari. Very basy an-dàlana ry jiolahy rehefa nododoanay. Nozahanay. Hay mbola ireo basy efa natolotray ny frantsay. Porofo tohaka an-tenda ny “numéro de série”. Ampahafantaro izao tontolo izao re, ramose, ny mahavoretra ity raharàha ity !”

Fahita etsy sy eroa, ambanimbanian’ny vahiny mihambo ho manam-pahaizana amam-pahalalàna ny tompontany. Ohatra akaiky, ny fieboebon’ny miaramila frantsay mpisotro ronono, mpampianatra ny “Laoniny” ho fitandrovam-pahalemana. Adinon’ireo “mpampianatra” ireo hoe nobeazin-drazany ho mpianady anie ireo ihamboany ho “mpianany”, folahany ara-miaramila ireo ê.

Hafa ny mpianady. Hafa ny miaramila. Tevana no manasaraka an’ireo. Tevana ilaina dinganina ara-kolontsaina. Fahasamihafàna ilaina aravina ara-kolontsaina. Teknika maoderina sy teknolojia avo lenta ny an’ny miaramila. Fahaiza-manao nentim-paharazana sy talenta mahafehy zava-mahagàga ny an’ny mpianady.

Zahao moa ity ohatra malaza aty Bangui ity ê ! 

Rehefa nifampitady tamin’ny djihadista - Boko Haram ny teto antampon-tanàna, antsy lava lela no hany teny an-tànana. Rehefa mafy ny ady, nanirahan-dry zareo andian-tantely romotra ny fahavalony ! Vaky lefa ny djihadista - Boko Haram nofahanan’ny tandrefana vola sy fitaovana avo lenta !!

Tamin’ny sabotsy lasa teo, niharihary ny maha-mpianady ny tompon-tany. Andrarezin’ny mpikatroka haiady no nindaosin’ny fahafatesana nohon’ny aretina. Folaka andry niankinana ny FECKAMA.


Biographie sportive OUAÏNA Senseï
Karatéka ampolony. Tepana mainty. Samy nanao fanamiana. Equipe nationale. Ireo no nikarakàra ny fihaingan’ny vata-mangatsiaka hatrany amin’ny hôpitaly. Nentina tany andakoron-dreniny. Natao ny fomban-tany amam-piarahamonina. Nihavory lanona ny karatéka. Zato isa.

Tonga niondrika am-panajàna, nanome voninahitra ny raiamandreny Fidèle Gouandjika: isan’ireo karatéka afrikana tompondaka europeana voalohany, nisolo tena an’i Roumanie tamin’ny taona 80 – Filoha tranainy Union des Fédérations d'Afrique de Karaté - Mpanorina ny FECKAMA – Kandidà filohan’ny Repoblika in-3 nifanesy.

Rehefa tontosa ny teo an-toerana, nafindra lasy tany andakoron-drainy ny razana. Vao mainka nihamaro ny mpanotrona. Tomefy karatéka ny toerana. Ny federasiona no niantsoroka sy nitantana ny arifenitra fanomezam-boninahitra ny lasàn-ko razana.

Nahavariana ny fahaizan-dry zareo nandrary ny fomba amam-panao. Andaniny, ny ara-drazana ho an’ny taranaka mpianady hatry ny fahagola. Ankilany, ny an’ny mpikatroka haiady japoney nahay niaina ampahamendrehana.

Manan-ko tsakotsakoina ilay Malagasy mpiara-mikatroka amin’ny karatéka centrafricains.

Igor Wilfrid OUAÏNA, Senseï.

Arigato gozaï mashita.

OSU.


Igor Wilfrid OUAÏNA, Senseï 5ème dan

Tantely amam-bahona ny fiainana.

“Zo kwé zo”. Samby ôlômbelo jiaby.

Kiranyl, Bangui-RCA 27 janoary 2016.



(1) Nini Rosso “Il Silenzio”:

https://www.youtube.com/watch?v=ksjj8J4e2LA

jeudi 14 janvier 2016

Kiranyl # 04 : YE TI MAWA - Aza manao ratsy.

Io maraina io. Nifoha moramora. Tsikelikely toa ny mahazatra. Nisotro kafé faran’izay mahery. Tsy ankanisy siramamy na ronono ho fitandrovana ny fikorian-drà satria ny tena efa màkamàka taona ihany. 56 tsotra izao ! Làsalàsa saina. Mitsiahy izay niainana nandritra ny alin-torimaso, nandritra ny ambiroa niremby tany anebakeban-danitra.

Technique mnémonique fampiasan’ny Pythagoriciens (1) izany. Mialoha ny ho rendrika hatory, mitadidy antsipirihany izay niainana nandritra ny tontolo andro. Mialoha ny hifoha andraharahàna, mitsiahy izay niainana nandritra ny tontolo alina. Mampatsilo saina izay fanao izay. Mampiodina kokoa ny ati-doha. Mampifandrindra kokoa ny vatana sy ny ambiroa. Mampatanjaka zotom-po.

Teo ampifohazana, làsalàsa saina. Nitombina nitàn-takolaka. Nandalo ilay mpiray vodirindrina. Fa dia maninona, hoy izy, no mitàn-takolaka ? Ory sa malahelo ? Sokafy ny tànana fa aza atao toa io. Sady nitsiky izy no lasa nandeha. Tonga saina ny tena: “F’angà tokoa misy maha-ory ahy ?!”

Nandalo koa mpiray vodirindrina hafa indray. “ Bonjour ! Ca va ? » Tadidy tampoka ilay efa nambarany talohan’io hoe : « Toujours parfaitement ! ». Izay, hoy izy, no famaly. Mailaka tampoka ny tena. Sady nitsiky no niteny hoe: “Toujours parfaitement !”.

Toetra fahita amin’ny Centrafricains izay nifaneresaseràna hatramizao izany. Farafahakeliny, “Ca va bien” no valinteny rehefa anontaniana. Ahitsin-dry zareo avy hatrany raha vao mitonantonana miteny hoe tsy ça va eo ! Raha misy manahirana, efa aorian’ilay ça va bien vao resahana. Raha ilaina.

Lesona:

Toetra kojakojain’izay Centrafricains niharitra ngidin’ny afero izany.
Ho azy ireo: “Etre encore en vie pour pouvoir se dire bonjour est un miracle.» Izay no fanazavàna nomen’ilay vahiny mpiara-miaina amin’ny Centrafricains raha nanontaniana mikasika ilay fomba fifampiarahabàna. Noho izany, fadian-dry zareo mihitsy ny hamaly hoe « Ca ne va pas » na « Ca va mieux ». Mbola velon’aina soa aman-tsara mifanao « Bonjour » koa hoe tsy « Ca va bien » !?!


Bonjour ! Ca va ?

YE TI MAWA

Tena mampitsangam-bolo ny fandalovana fotsiny amin’ny toerana nitrangàn’ny habibiana taty. Raha karazan’olona “hyper sensible” toa an’i Kiranyl dia kaodikaody avy hatrany. Mampalaina ny mbola hiresaka an’izany. Efa voalaza tao amin’ireo lahatsoratra mialoha an’ito.

Efa milamindamin-dratsy ny eto antampon-tanàna na dia mifady fivezivezena maty masoandro aza ny mponina. Amin’ny 8 alina, efa mangingina ny arabe.

Omaly takariva. Tsy nahataitra an’iza n’iza intsony ny poa-basy nifanesisesy. Tsy naharitra i Kiranyl fa nony nitsahatra ilay izy dia nivoaka nanontany mpiray vodirindrina. “Poa-basy ilay teo ô ?” Sady mba mody tsy rototra firy.

F’angà naka sarotra akory ny valin-teny, hoy ianareo ?

“ Eisy ! Poa-basy madinika. Tatsy amoron’ny arabe tatsy iny. Angamba nisy jiolahy nanafika mpandeha tratra hariva. Rehefa hanendaka moto, na bisikileta, aza anie ry zalahy dia mampiasa basy ê. Mitsoaka ny tompom-panànana dia lasan-dry zalahy mora foana izay robainy. Mirifatra ry zalahy avy eo dia tsy hita. “Braqueurs” ireny ê. Tsy misy ahiana akory, tsy hankaty velively ireny. Izay tratra hariva an-dàlambe ihany no asiany.”

Mbola mitobaka izay tsizy ny fitaovam-piadiana mahery vaika. Naparitaky ny mpampiady an-trano. Efa noresahana teto ihany koa ny mikasika an’iny koa aleo aloha atsahatra raha ho tantaraina fotsiny fa tsy mbola ho rasarasaina.

Jereo sy henoy moa ity hira malazan’i Losseba Ngoutiwa ity ê. Rakitra tantara niainana. Faran’izay mahonena. Mandranitra hambo ihany koa. Sady miteny Sango ilay tononkira no misy ampahany amin’ny fiteny frantsay. Mora takarina ny tiany ampitaina: 

“ Aza manao ratsy !” Yé Ti Mawa.

https://www.youtube.com/watch?v=aqx9rx7-dis



Le pays de BOGANDA

BOGANDA

Amin’ny 31 janoary ny fifidianana fihodinana faharoa ho Filohan’ny Repoblika aty Centrafrique. Enga anie hisongadina izay hentitra indrindra, hampirànga ny tanin-taranak'i Boganda.

Ny raiamandrenibe antsoina hoe Barthélémy BOGANDA (2) no tena toavin’ny olona aty. Mahasondriana ny tantarany. Izy no nifofotra ho an’ny fahaleovantenan’i RCA izay fiantson’ny mponina hoe “Le pays de Boganda”.

Goavana dia goavana ho an’ny fahafantarana ny tantaran’i Afrika nandritra ny fanjanahantany frantsay ny vakoka mikasika an’io andrarezina io. Voaramby anatin’izany tantara izany i Madagasikara.

Aleo tsy fintinina eto sao mampitanila jery. Azafady, zahao ito rohy ito ahafantarana ny andinindininy:


"Kékéréké !" 
Amin'ny manaraka indray, tompokolahy sy tompokovavy.
Samia tena Andriamanitra isika mianakavy.

KIRANYL – Bangui 14 janoary 2016


Toujours parfaitement !

(1)   L’école pythagoricienne est une école philosophique de l’Antiquité fondée par Pythagore (-580 à - 490). Elle dure neuf ou dix générations.

(2)     04 avril 1910 – 29 mars 1959


mardi 5 janvier 2016

Kiranyl # 03 : GBYA TI KODRO - Filohampirenena

1. FIHAVANANA

Fanao manerana an’izao tontolo izao any amin’ny firenena iharan’ny ady an-trano, na isorohana mialoha ny korontana tsy hihitatra, ny fampihavanam-pirenena.

Mitaky ny antsoina hoe “ Justice Transitionnelle” izany. Mamelona rariny. Mandràndrana hitsiny. Mampody laoniny. Mandrary fihavanana amin’ny antokon’olona mifandrafy.

Mahasoa sy mahatsara raha voasoroka mialoha, araka izay tratra, ny fifanolanana anivom-piarahamonina. Tena ilain’i Madagasikara izany ankehitriny.

Ho an’ny mpikaroka dia “laboratoire de recherche” – “terrain d’investigations”, seha-pikarohana sy fanadihadiana ary fandinihana tena goavambe aty Centrafrique. Angalàna lesona.

Ny tohivakan’ny Tantara no itsirihana izay fifandrohizan’ny zava-nitranga. Misy ny talaky maso, miharihary. Saingy inona no lafika sy ambadika izany ? Soatoavina, fivelomana, sns.

Nisy Rangory ve tany ho any ? Inona no famiraviràna nataon’ilay io ? Ahoana no nahatanterahany ny tetidratsiny ?

Fampitahàna ny Tantara ofisialy sy ny tsipotipotin-tantara etsy sy eroa no itsirihana izany rehetra izany. Antoka ho an’ny fahombiazan’ny “justice transitionnelle” izany satria vy tsy mikitrana irery. Raharaha ho an’ny philosophe, sociologue, psychologue, anthropologue, historien, juriste, économiste, … Lahasa tandrify ny manampahaizana aman-traikefa eo amin’ny antsoina hoe sciences humaines, sociales, juridiques, économiques, politiques, sns.

Rehefa tontosa ny fandravonana vokam-pikarohana dia miroso amin’ny fanarenana. Manomboka miditra an-tsehatra ny ingénierie isan-karazany. Lohalaharana amin’izany ny ingénierie culturelle satria rafi-pisainana aman-jery no anefena soatoavina enti-miaina sy mivelona andavanandro. Na am-pifaliana. Na am-pahoriana.


Toa izay raha hazavaina no fotodian’ny Kiranyl aty RCA. Philosophe - anthropologue izy sady mpisahana ingénierie culturelle. Tsy vola amam-panànana no katsahany aty fa harena Maha-Olona.

République Centrafricaine. Anivon'i Tchad - Soudan Avaratra - Soudan Atsimo - Congo - RDC - Cameroun

2. ADY FAHEFANA

Ito no vaovao malaza aty ankehitriny. Fizotran’ny ny valim-pifidianana filohampirenena.

Archange Faustin Touadéra no mitarika araka ny tombana ofisialy vonjimaika. Praiministra nandritra ny fitondrana François Bozizé (2003-2013).

Anicet-Georges Dologuélé no faharoa, hatreto. Praiminisitra tamin’ny fitondrana Ange-Félix Patassé (1993-2003).

Velona ahiahy ny olona. Dia mbola i Lafrantsa indray ve no nikirakira ny valim-pifidianana ? Sa mba afaka hisento hiataka ny vahohony amin’izay ny RCA ?

Sarotra amaivanina izany tebiteby izany. Zahao anie ny fifandimbiasam-pahefana taty RCA nanomboka tamin’ny 1960. Fiafaràna ofisialin’ny fanjanahantany frantsay.

1ère REPUBLIQUE

David Dacko……………14 août 1960 – 01 janv 1966…… Indépendance
Jean Bedel B
okassa…… 01 janv 1966 – 04 déc 1976…….. Coup d’Etat

EMPIRE
Bokassa 1er…………….. 04 déc 1976 – 20 sept 1979…….. Empire

2ème REPUBLIQUE

David Dacko…………… 20 sept 1979 – 01 sept 1981…….  Coup d’Etat
André Kolingba………... 01 sept 1981 – 1986……………..  Coup d’Etat

3ème REPUBLIQUE

André Kolingba………… 1986 – 22 oct 1993……………. .. Election
Ange Félix Patassé……… 22 oct 1993 – 1995…………..…. Election

4ème REPUBLIQUE

Ange Félix Patassé…….. 1995 – 15 mars 2003
François Bozizé………… 15 mars 2003 – 11 juin 2005……. Coup d’Etat

5ème REPUBLIQUE

François Bozizé………… 11 juin 2005 – 24 mars 2013……... Election
Michel Djotodia………… 24 mars 2013 – 13 avril 2013…. … Coup d’Etat
Michel Djotodia………… 13 avril 2013 – 10 janv 2014…….   Transition
Alexandre N’Guendet….. 10 janv 2014 – 23 janv 2014……… Transition par intérim
Catherine Samba Panza…. 24 janv 2014 – (mars 2016 ?)…….  Transition


Nifandimbidimbiasana ny fanonganàm-panjakana. Hany ka miandrandra mafy Filohampirenena voafidimbahoaka ny mponina aty.

Renirano Oubangui no manasaraka an'i RCA sy Congo. Fiampitampitàn'ny olona amin'ny lakana. Rakotra ala kosa ny fifanilana amin'i RDC. Ao no misy ny ala matevina avokavok'izao tontolo izao hatraty Afrika, mifanahatsahana amin'ny any amerika latina. Hatrany Cameroun ny mpamongady entam-barotra ilaina andavanandro. Hany làlana, antsoina hoe Corridor, fampiasan'ny olona hiantsenana. Sarotsaro-dàlana mankany Tchad sady anjakazakàn'ny silamo mahery vaika ny faritr'i Centrafrique any. Toa izany koa manila an'i Soudan Avaratra sy Atsimo. Saika hatramin'ireo firenena ireo no itrangan'ny olana ara-piarahamonina nohon'ny djihadista aty RCA.

3. ADY TANTARA

Nanomboka 2013 no nankaty. Ady an-trano FAHATELO. Fifamonoana faobe, anjambany. Fandringanana zaza amam-behivavy hatramin’ny antitra.

Andaniny, Seleka izay silamo nanampy ny Filoha Djotodia. Tchadiana sy Soudanais no ankamaroany sady nampian’ny djihadista Boko Haram ary salafista.

Ankilany, ny Anti-Balaka misy ny tompontany kristianina sy mpandàla fomban-drazana izay notohanan’ny ampahany tamin’ny tafika nasionaly, niandany tamin’ny Filoha Bozizé.

Izay tsy notohanan’ny filoha Tchadianina Idriss Derby, nampialokalofan’ny filoha congolais Denis Sassou-Ngesso. Ireo no mpamporisika manao vazaha mody miady. Saingy ny mpitondra frantsay no mifehy baiko azy rehetra ireo. Arakaraka izay tombony ilainy mba hampateza ny fifandrafiana aty an-toerana. “Bizn’ ê ! Bizn’ foana !! Bizn’ foana !!!” Misy dikany inona akory izay mainty hoditra kely mitsitra etsy, bory loha eroa !?! “Bizn’ io. Bizn' dia bizn'. "

Ireo andiany ireo no nifandràmatra sy nifamaly faty tsy ankiato. Malaza aty ny hoe “Diamants sales”, diamondra mihoson-drà, namahanana ara-bola sy basy aman-tafondro ny mpifanafika. Ny tandrefana sy ny arabo mpikirakira harena ankibon’ny tany no mpilalao tombontsoa ambadika.

Voarohirohy amin’izany ny mpampandry tany aty. Na ny mpisatromanga. Na ny tafika frantsay. Ny vahoaka ampiadiana. Zara raha mody elanelanina. Ny harem-pirenena kaofina hatrany amin’ny fiaramanidina mpinday entambe sy helikôptera miranirany fiadiana. Tsy maty manota, manao izay danin’ny kibony. Firenena iniana ravàna fanjakana ny aty Centrafrique.

Mody totototofana fanampiana amin’ny projets deraina ho humanitaires. ONG izany aty izany, ONG !!! 4x4 vaovao tsy tambo isaina. Iza moa no tsy mahalala fa viviny dia viviny, raha be indrindra 30 % no tonga any amin’ny bénéficiaires. Ny ventin-kitapombola dia karama, tombontsoa ary charges diverses sy frais de fonctionnement ho an’ny fonctionnaires internationaux sy experts ary consultants isan-karazany. 

Ankoatran’ny miaramila vahiny faran'izay tena be karama be, ibontsonan’ny expatriés ny tanàna. Tena rentable ho an’ny firenena matanjaka sy ny forongony amam-piasakeliny isan-tsokajy ny ady an-trano toa ny aty.

Efa firy taona izao, lazaina fa ho ampiharina ny désarmement civil. Inona akory no eo !?! Mbola maro dia maro no faritra anjakàn’ny mpampihorohoro. Mpitazampotsiny ny mpisatromanga sy lejionera frantsay.

Ny mampilamindamin-dratsy ny eto Bangui ankehitriny dia ny fahakingàn’ny Minisitra Fiarovam-Pirenena.

Mahazendana ! Raràn’ny Firenena Mikambana, mandrak’ankehitriny, ny famelomana ny tafika nasionaly. Tsy mahazo omena fitaovam-piadiana nefa ny mpisatromangany sy ny lejionera frantsay tena tsy manao n’inoninona fa miparady ramatahora eran’ny tanàna fotsiny.

Nanao di-doha ilay Minisitra. Novelominy araka izay vitany ny FACA – tafika nasionaly. Ireo no hajaina sy atahoran’ny jiolahimboto any amin’ny kartié mpiromborombo rehetra. Ireo no miaro ny convoi mpaka entam-barotra hatrany Cameroun. Masin-teny sy haja amam-boninahitra ny miaramila tompontany. Tena miaramilam-bahoaka.

Nefa zara raha manana basy. Raha manana basy, tsy manana bala. Mandeha tongotra sy môtô kely marary hovana satria tena ory fampitaovana. Saingy tiana no hajaina ary toavin’ny mponina. Tena Héros ny FACA ho an’ny sarambabembahoaka. Satria zanabahoaka. Miara-mihosina amin’ny rehetra. Mahantra kely toa ny rehetra. Izy ireo no nahasambotra ny mpanakorontana nampirefodrefotra basy marovava tamin’ny voalohan’ny taona. Fa raha ny mpisatromanga sy lejionera no nandrasana dia asa indray izay niafarana taty, hoy ny olona.

Nohon’ ny FACA sahy manao vy very ny ainy dia izao vao mba velombelona tsikelikely ny tsena aty Bangui. Manomboka misy voankazo, legioma sy hena. Eny na dia avo vidy indimy mihoatra ny any amintsika aza ny entana rehetra. Indrindra fa ny importé, na dia PPN aza.

Tena midangana izaitsizy ny vidim-piainana !

Hiasa mafy ny fitondrampanjakana ho lany eo amerenana ny laoniny aty.

Centrafrique - Ködörösêse Tî Bêafrîka - . Velarana: 623 000 km2. Mponina: 4 500 000.
Tena mbola mitsipozipozy avokoa ny rantsa mangaikan'ny fitondram-panjakana isam-paritra.
Ny tambazotram-pitaterana an-tanety faran'izay tsizarizary. Ny fivezivezena an'abakabaka, rehefa tsy an'ny miaramila vahiny dia an'ny Firenena Mikambana.

4. TETSY SY TEROA

Mailomailo raha vao handray taxi. Vazaha ny tena ? Ahiana dia ahiana ny kidnapping. Any dia tsy hita !

Nisy vazaha vavy niseho ho zatra fiainana aty, nilingilingy namily fiara irery. Nosakanan-jiolahy antampon-tanàna tamin’ny andro antoandro. Notereny hidina. Notifirina ny feny. Nanjavona ilay 4x4. Nozohiana. Efa any Tchad. Izay no nataony.

Misy tompontany aty, nividy fiara occasion tsara tarehy ery. Mialoha ny nampiasàny azy, nalefany tany amin’ny garazy nolokoina tonta be sady noravaravàna endrika ivelany. Raha tsy izay, tonga dia misy midongy. Any Tchad no iafarany. Mampamangy.

Raha misy fifamaliana mpiray vody rindrina, grenady avy hatrany no harefotra. Izay miàmpatra miàmpatra. Atao ahoana ? Azo vidiana eny an-tsena ny grenady. Mitovy vidy amin’ny akondro iray kilao. 1 500 ariary.

Mirary koa raha mirary ny Kiranyl mba ahazoan’i RCA mpitondra mendrika sady hentitra.

Mbola be no ho tomorina aty. Ny ampitso ankibon’ny omby. Samia tena Andriamanitra.

KIRANYL – Bangui, 05 janoary 2016.

Armoiries République Centrafricaine


Fanamarihana:

Mbola tsy manan-tsary hampihaingoana lahatsoratra isika satria saropady ny makamàka sary ankalamanjàna. Mahasorena ny mponina ny fampitambaovao ataon’ny mpiserasera tandrefana. Maramara loatra. Aleo mitandritandrina sao sanatria afangaron’ny olona amin’ny amboalambo.

Ito ny rohy afaha-mamantatra an-tsipirihany kokoa ny zava nitranga tatoato taty RCA. Troisième guerre civile centrafricaine:



lundi 4 janvier 2016

Kiranyl # 02: BAMINGA – mpianady

1. Hatrany an-tanàna

Kiana mahamaivay : « Ahenao ny fandanindaniam-bolampanjakana. Mitanila loatra ! Faran’izay mihafy ny sarambabembahoaka, andaniny. Migalabona loatra ny mpampiasa volam-panjakana, ankilany. Ohatra akaiky: ohatrinona indray izao no ho ripahana amin’ny lanonampanjakana voalohan’ny taona eny Iavoloha ?” Izany no manemitra ny zotran-tserasera an-tranonkala.

Efa hatry ny taon-dasa 2015 ny mpanoratra, amin’ny maha-mpiandraikitra pôlitika azy, no nandà fanasàna fifampiarahabàna ofisialy teny amin’ny lapam-panjakana. Nanelingelina ny eritreriny ny firavoravoana sy fisehosehoana tany nefa ny fiainana ankapobeny efa niha-nitontongana. Sanatria nianjaika tambony tsikoko. Nipiaka helika nanoloana fahoriam-pirenena.

Tsikera izany nalevilevy azy izany: "Maivandoha, matikambo, jiolahimboto tsy mahalala fomba !"

2015. Nitety afovoan-tanàna nilanja faneva fotsy nanomboka fanairana ho an’ny Revolisiona Vazimba. Mitaky fihavaozan’ny maha-olona Malagasy ny toe-draharàha ankehitriny. Ara-kolontsaina ny revolisiona ilaina.

Tao ny tsy nandraharàha velively: “Ssssshhh…!”. Tao ny naneso : “ Itony koa mpanakanto lefy laza, mpanao pôlitika lany harena !” Tao ny nanasoketa tsy ankihambahàmba: “Rehefa mamon’ny môly tsy mipetraka tsara fa manalabaràka tena ety an-dàlambe !” Tao ny nanompa reny sy anabavy ankitsirano. Saika nikasi-tànana mihitsy saingy niahotra.

2015. Namelabelatra an-tserasera hoe vizanin’ny pôlitika maloton’ny fitondrana frantsay sy ny tandrefana anie isika io. Anirahany karazan-tsilamo sandoka, saribakoly bosibosehany hahery vaika hamoritra antsika amin'ny horohoro. Ikononkononany ady saritaka. 

E ireny fihantsiana nikasika ny nosikelimbazimba Malagasy. Loloiny hoe azy ny basy, azy ny tafondro, azy ny tanjaka ara-tafika. Inona akory, hono, izay isika !?! Andefasany lejionera eo raha vao mitroatroatra. Ary feheziny hatrany antampony ny famiraviràna fanapahan-kevimpanjakana. Haninona eo rehefa baikoany tanteraka ara-bola ?!

Ompa sy fanalikàna no setriny: “Leitia koa mba miseho mahalàla. Rehefa tsy mahay mibizina ialahy dia tampeno ny vava. Mpanamôly, mpilalao ody, mpaminany sandoka mpanakorontana saim-bahoaka fotsiny !”.


Inona no tsy nianjady noho izany ? Hatramin’ny fampihazàna an-kamono voatery natrehina irery. Nandratra mafy. Soa fa tsy nahafaty !


2. Hatraty ampivahiniana

Naleo nidify. Hazo tokana tsy mba ala. Be noho vitsy. Hafa ny tian-ko natrehina. Lako tampoka an-damosina avy amin’ireo nantenain-ko iray laharana amin’ny tena no nandrivorivo.

Nisy safidy. Hiantsinanana any Azia ? Mahatamàna any saingy mampidanàka. Lavitra loatra ny elanelana amin’ny zavamisy an-tanindrazana. Hiankandrefana any Eorôpa ? Hialokaloka any amin’ny mampitsiriritra nefa hampihafihafy amin’ny fanapepoana.

Naleo Afrika. Aty afovoan’i Afrika. Efa nihatra taty ny ahiana hitranga any Madagasikara. Misy ho vahabahana, ho fopotorana. Hakàna lesona sao mba afaha-misoroka.

Vao nigadona ny 2016, nirefodrefotra ny basy. Soa fa tsy nampikoropaka firy. Sady tsy nahataitra akory ny olona taty. Efa be no hitany. Miezaka mamerina fiainana amin’ny laoniny ny olona. Mahasahy misedra tahotra sy horohoro. Mampipao-tsatroka mihitsy !

Manomboka mivoaka tsikelikely ny valimpifidianana filohampirenena sy solombavambahoaka, fiodinana voalohany. 30 ny kandidà filoha. Malaza ny hosokosoka. Nisy ny toerana izay nianjadian’ny horohoro amam-basy. Na izany aza, nirohotra nifidy ihany ny olona. Misy ny kandidà tsy lany, efa mahay mihonona. Misy ny kandidà mandrahona hanakorontana raha tsy izy no ho lany. Asa hanao ahoana ato ho ato ? Ny tena vahiny vao tonga no velompanontaniana, zary mandry andriran’antsy. Ny mponina aty toa tsy taitaitra akory. Efa be no hitany. Mampipao-tsatroka mihitsy !

Sady ara-poko no ara-pirehampinoana no naharafitra ady taty. Nifandona nahalatsak’aina aman’aliny ny silamo sy tsy silamo. Mihantsy izay te-hihantsy, ny sarambaben’olona toa tsy rototra intsony. Mahavariana !

Tsy ahitàna velively vazaha mandeha tongotra andalàmbe. Miriorio anaty fiara tsy mataho-dàlana mamirapiratra, migadra varavarana avokoa. Voasokajy ho vazaha moa ny mpanoratra aty. Hafahafa be hay ilay hoe vazaha !!!

Mba nandeha tongotra an-dàlambe irery. Marina tsy saika lanin’ny mason’ny olona. Tsy fahita velively izany aty. Na izany aza, handeha hitety kartié malaza tsy fandehanam-bazaha an-tongotra, raha vao zajàtra eo.

Ny valala tsy mandady harona aty tena mbola farahidiny nohon’ny any amintsika. Ny vazaha sy rajakom-bazaha kosa tena migalabona sy manàva-tena izaitsizy. Saingy na hàna andalambe aza ny olona, tsy mpisavisavika toa ny any amintsika. Mifandràra tsy hangatangataka izany ry zareo ! Tombanany ambony ambany ny tena izay vazaha ho azy. Dia izay. Arantirantiny ny hambony.

Feno miaramila mpisatro-manga ny tanàna. Fiara mifono vy mitandahatra etsy sy eroa. Isaky ny kihon-dàlana, mandondona ny basy marovava. Helikôpitera mihaodihaody an-tampondoha andro aman’alina. Toa ny fahita amin’ny sinéma. Saingy izao !

Halan’ny olona aty ireo mpampandry tany ireo. Sady misetrasetra no tsy manasaraka akory fa mitazam-potsiny rehefa misy rahoraho amin'ny samy tompontany. Tsy mihetsika ireo raha tsy ny vazaha sy rajakom-bazaha no voatohintohina. Mahagàga ! Asa ho an’iza angà no iasan’izireo ? Malaza manodinkodina harem-bahoaka fotsiny rehefa tsy manolana zaza amam-behivavy.

Asakasak’izay maniry hitongavan’ny mpisatromanga any amintsika fa hoy ny mpanoratra hatraty hoe: “Aza miantso loza !” Ny ataon’ny vahiny mantsin-doha any amintsika aza efa mampihivingivina ankehitriny mainka fa honenan’ireo mpisatromanga ireo ? "Aok’etsia, marina mafy !"

Tafika baikoan’ny mpanàpaka ara-pôlitika frantsay mpampiady an-trano ireo. Ary mody atao ambany fiahian’ny fikambanambe afrikàna. Saingy ito fikambanambe ito dia tena sady rajako no bolokim-bazaha.

572 tapitrisa dolara no lanian'ny fikambanambe afrikàna andraharahàna isan-taona. Ny 28 % -n’izay no hany latsakembokin’ny firenena afrikàna. Ny 72 % dia ny FMI, Etazonia, Eoropa, Chine no manentsina azy. Koa iza no mpanome baiko ? Izay mpanome vola. Tombontsoan’iza no lohalaharana ? Ny an’ny mpanome vola.

Saingy hatraiza ny tena loharanon-drenimbola ? Ny harena afrikàna izay gejainy amin’ny tanàna ankavanana. Dia anipàzany potipotiny amin’ny tànana ankavia.

Marihana fa raha mbola harena voajanaàry na antanety, na ankibon’ny tany, mbola manana lavitra noho i Madagasikara i Centrafrique. Hany ka miandràndra fahendren’izay ho filohampirenena ry zareo vahoaka aty.


3. Rasavolana

Manovo lesona mafy aty ilay mpanoratra mikapa kiranyl.

Hafa ny vahoaka voataizam-piarahamonindrazana ho mpianady. Masiatsiaka, bontolontolo angamba, sns. Saingy mahasahy manohitra geja tsy ara-drariny.

Tsorin’ny mpanoratra fa mampiaina azy kokoa ny mifanila amin’ny karazan’olona manan-kambo sahy miady antanampolo rehefa ilaina. Toa izay ny mifanjinja amin’ny be takoritsika no malemy tsy hita ho raisina nefa mpandefona andamosina.

BAMINGA. Mpianady amin’ny fitenindrazana Sango. Mpivonona hiady mba ampandriana fahalemana. Jery fisainan’ny mpianady io. N’inoninona riba maneran-tany.

Fampiofanàn-tena antsitrapo amin'ny famahana olana ady saritaka no foto-dia. Mbola be ny lesona ho tovozina. 

Ny ampitso, ankibon’ny omby koa samia tena Andriamanitra.

KIRANYL – Bangui, 04 janoary 2016